«Լոկուսի» «գլոբուսը»
«Նա նշեց, որ Մաշտոցի պուրակում բողոքի ակցիաները ունեն մի քանի շերտ եւ հեռու գնացող քաղաքական նպատակներ: Ըստ նրա` ակտիվիստների մի մասը ուղղորդվում է արտասահմանից, իսկ նպատակը Հայաստանում իրավիճակը ապակայունացնելն է»: Սրանք հատվածներ են ՀՀԿ պատգամավոր Մ. Բադեյանի շփումից մամուլի հետ: Իհարկե, գաղտնիք չէ, որ դավադրամոլությունը «վերլուծության» հիմնական ձեւն է Հայաստանում.
Ավելի ստույգ՝ վերլուծությունը շփոթվում է դավադրաբանության հետ: Սա հատկապես իշխանական օղակների հիմնական պատասխանն է ցանկացած հասարակական գործողության: Բանը, սակայն, հասնում է անհեթեթության, երբ դավադրաբանական լեզվով մեկնաբանվում են արդեն ոչ միայն զանգվածային քաղաքական գործընթացները, այլեւ համեմատաբար փոքր՝ տեղական նշանակության խնդիրները, ինչպես տվյալ դեպքում` Մաշտոցի պուրակի հարցը: Մյուս կողմից սա հեշտացնում է դավադրամոլության` որպես բացարձակ դատարկաբանության կազմաքանդման գործը, քանի որ քաղաքական ծավալուն գործընթացների դեպքում, երբ ավելի մեծ է նյութի ընդգրկումը, եւ ավելի բազմազան են գործոնները, այդ թվում այնպիսիները, որոնք հաճախ հասանելի չեն շարքային քաղաքացու անմիջական փորձին, ավելի հեշտ է նաեւ դավադրական սարսափազդու պատումներ հրամցնելը հասարակությանը, մանավանդ որ դավադրաբանությունն ինքնին սիրում է մեծ ծավալներ, հայերեն ասած՝ «գլոբալություն»: Նորից մեջբերում Բադեյանից. «Հիմնական զանգվածը` կազմակերպիչները, քողարկված են, կամավոր հանդես են գալիս մարտնչող տգետները, ովքեր իրենց մշակույթն են փորձում հաստատել Հայաստանում: Սա ընդամենը գծած հարվածներ են, որոնք պետք է հասցվեն քաղաքի իմիջին: Ինչի՞ են ցանկանում հասնել: Մաշտոցի պուրակում 10 տոկոսն են ազնիվ մարդիկ, իսկ մնացածն ուղղորդված են: Ես չեմ կարող ասել, թե ովքեր են ուղղորդում»: Զգացի՞ք ծավալների տարբերությունը: Մի կողմից` նույնիսկ բնապահպանական տեսակետից ոչ թիվ մեկ կարեւորության հարց, մյուս կողմից էլ՝ «ապակայունացնել իրավիճակը», «գծած նպատակներ», «արտասահման» եւ այլն: Խնդրի «լոկալության» եւ մեկնաբանության «գլոբալության» ծավալներն ակնհայտորեն չեն բռնում միմյանց հետ՝ ստեղծելով զավեշտի տպավորություն: Ակնհայտ է դառնում իշխող վերնախավի եւ նրա «լեզվի», առանց չափազանցման, բա՛ցա՛րձա՛կ անհամարժեքությունն իրավիճակին, քանի որ նույնիսկ համեմատաբար փոքր խնդրի դեպքում (էլ չասած` ավելի մեծերի մասին) կոնկրետ լուծումներ առաջարկելու փոխարեն` առաջ է քաշվում խնդրի հետ կապ չունեցող եւ որեւէ կերպ չհիմնավորվող (հատկանշական է՝ «չեմ կարող ասել` ում կողմից են ուղղորդվում») դատարկաբանությունը: Բայց մեր շարադրանքի տեսակետից սա, կրկնեմ, ձեռ է տալիս, քանի որ թույլ է տալիս ավելի պարզ պատկերացնել դավադրամոլության փառավոր եւ ծիրանածին սնանկությունը: (Բնականաբար չեմ ժխտում դավադրությունների գոյությունն առհասարակ, սակայն, խնդիրը տվյալ դեպքում այն է, որ չհիմնավորված դավադրաբանությունը մեզանում վերածվել է իրականության վերլուծման եւ բացատրության համընդհանուր եւ գրեթե միակ լեզվի): Եւ այսպես, ո՞րն է դավադրամոլ մտածողության կառուցվածքը: Ընդհանրացնելով մեզանում եւ առհասարակ հետսովետական տարածքում դավադրամոլ «խոսքը»՝ կարող ենք սա բաղկացած համարել երկու կարեւոր տարրերից:
Ավելի ստույգ՝ վերլուծությունը շփոթվում է դավադրաբանության հետ: Սա հատկապես իշխանական օղակների հիմնական պատասխանն է ցանկացած հասարակական գործողության: Բանը, սակայն, հասնում է անհեթեթության, երբ դավադրաբանական լեզվով մեկնաբանվում են արդեն ոչ միայն զանգվածային քաղաքական գործընթացները, այլեւ համեմատաբար փոքր՝ տեղական նշանակության խնդիրները, ինչպես տվյալ դեպքում` Մաշտոցի պուրակի հարցը: Մյուս կողմից սա հեշտացնում է դավադրամոլության` որպես բացարձակ դատարկաբանության կազմաքանդման գործը, քանի որ քաղաքական ծավալուն գործընթացների դեպքում, երբ ավելի մեծ է նյութի ընդգրկումը, եւ ավելի բազմազան են գործոնները, այդ թվում այնպիսիները, որոնք հաճախ հասանելի չեն շարքային քաղաքացու անմիջական փորձին, ավելի հեշտ է նաեւ դավադրական սարսափազդու պատումներ հրամցնելը հասարակությանը, մանավանդ որ դավադրաբանությունն ինքնին սիրում է մեծ ծավալներ, հայերեն ասած՝ «գլոբալություն»: Նորից մեջբերում Բադեյանից. «Հիմնական զանգվածը` կազմակերպիչները, քողարկված են, կամավոր հանդես են գալիս մարտնչող տգետները, ովքեր իրենց մշակույթն են փորձում հաստատել Հայաստանում: Սա ընդամենը գծած հարվածներ են, որոնք պետք է հասցվեն քաղաքի իմիջին: Ինչի՞ են ցանկանում հասնել: Մաշտոցի պուրակում 10 տոկոսն են ազնիվ մարդիկ, իսկ մնացածն ուղղորդված են: Ես չեմ կարող ասել, թե ովքեր են ուղղորդում»: Զգացի՞ք ծավալների տարբերությունը: Մի կողմից` նույնիսկ բնապահպանական տեսակետից ոչ թիվ մեկ կարեւորության հարց, մյուս կողմից էլ՝ «ապակայունացնել իրավիճակը», «գծած նպատակներ», «արտասահման» եւ այլն: Խնդրի «լոկալության» եւ մեկնաբանության «գլոբալության» ծավալներն ակնհայտորեն չեն բռնում միմյանց հետ՝ ստեղծելով զավեշտի տպավորություն: Ակնհայտ է դառնում իշխող վերնախավի եւ նրա «լեզվի», առանց չափազանցման, բա՛ցա՛րձա՛կ անհամարժեքությունն իրավիճակին, քանի որ նույնիսկ համեմատաբար փոքր խնդրի դեպքում (էլ չասած` ավելի մեծերի մասին) կոնկրետ լուծումներ առաջարկելու փոխարեն` առաջ է քաշվում խնդրի հետ կապ չունեցող եւ որեւէ կերպ չհիմնավորվող (հատկանշական է՝ «չեմ կարող ասել` ում կողմից են ուղղորդվում») դատարկաբանությունը: Բայց մեր շարադրանքի տեսակետից սա, կրկնեմ, ձեռ է տալիս, քանի որ թույլ է տալիս ավելի պարզ պատկերացնել դավադրամոլության փառավոր եւ ծիրանածին սնանկությունը: (Բնականաբար չեմ ժխտում դավադրությունների գոյությունն առհասարակ, սակայն, խնդիրը տվյալ դեպքում այն է, որ չհիմնավորված դավադրաբանությունը մեզանում վերածվել է իրականության վերլուծման եւ բացատրության համընդհանուր եւ գրեթե միակ լեզվի): Եւ այսպես, ո՞րն է դավադրամոլ մտածողության կառուցվածքը: Ընդհանրացնելով մեզանում եւ առհասարակ հետսովետական տարածքում դավադրամոլ «խոսքը»՝ կարող ենք սա բաղկացած համարել երկու կարեւոր տարրերից:
Ա. Ցանկացած հասարակական գործողություն մեկնաբանվում է որպես դավադրություն: Չկա որեւէ կամք, որ դավադիր չլինի:
Բ. Ցանկացած գործողության ենթակա (սուբյեկտ) հռչակվում է սովորաբար չանվանարկված մութ եւ գաղտնի ուժը՝ արտասահմանյան կամ տեղական: Արդյունքում՝ չի կարող լինել ինքն իրենից բխող եւ ինքն իր վրա հիմնված գործողություն, կամք կամ ենթակա: Փաստորեն, այստեղ հետսովետական մարդը նկարագրում է ինքն իրեն: Նա չի կարող ինքն իրեն ընկալել որպես գործողության պատասխանատու, որպես մեկը, ով օժտված է սեփական կամքով եւ մտահղացմամբ գործողություններ կատարելու ունակությամբ եւ իրավունքով: Գործողությունը եւ նրա արտոնությունն ու նախաձեռնումը պետք է գան դրսից: Ենթագիտակցորեն նա ինքն իրեն պատկերացնում է որպես խամաճիկ, միաժամանակ իր այս որակները վերագրելով նաեւ շրջապատին եւ միջավայրին, որով նրա համար ինքնին կասկածելի է ցանկացած ինքնաբուխ եւ ինքնաբավ կամք ոչ միայն իր, այլեւ` այլոց մոտ: Սա, թերեւս, հասարակական յուրահատուկ դեպրեսիայի ցուցիչներից մեկն է, որի ակունքների ու պատճառների վերլուծումն առանձին խնդիր է:
Հ.Գ. Չնայած դավադրամոլությունը վերլուծեցի իշխանամետ գործչի խոսքի օրինակով, սակայն դավադրամոլական լեզվի դրսեւորումները հազվադեպ չեն նաեւ մեր հասարակության ակտիվ այլ շերտերում, որոշ դեպքերում` նաեւ ընդդիմության համակիրների, նաեւ «քաղաքացիականների» մեջ: Բոլորը բոլորին կասկածում են դավադրությունների մեջ, եւ ընդդիմադիր կամ քաղաքացիական դավադրամոլությունը ենթակա է նույն կազմաքանդման, ինչ իշխանականն ու իշխանամետը:
Հրանտ Տեր-Աբրահամյան , Ուստա Հրանտ - 29. 02. 2012
Комментариев нет:
Отправить комментарий